در ديوان غزليات عطّار نيشابوري، شاعر عارف قرن های ششم و هفتم، تجلّي دو گونۀ شعري مشهود است: يكي شعر شخصي(فردي) و ديگري شعر اجتماعي. در ميان غزليات عرفاني او نیز، نوعی "قلندريات" وجود دارد كه ابعاد هنري شاعر را در هر دو نوع شعري به نمايش مي¬گذارد؛ به عبارت ديگر، عطّار در قلندريات خود به هر دو جنبۀ شعر نظر داشته است؛ يعني هم از ديدگاه شخصي به آن پرداخته و هم در قالب نقد و اصلاح گري، بعد اجتماعی به آن بخشيده است. اين مقاله در پي آن است، كه شعر قلندري عطّار را با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و با نگاهي تحليلي و از دو ديدگاه شخصي و اجتماعي در زمینة ادبیات انتقادی بررسي كرده، بازتاب تجربۀ شخصي عرفاني از يك¬سو و سيماي اجتماعي عصر عطّار را از سوي ديگر در قالب نوعي از غزل عرفاني(قلندريات) ارائه دهد؛ به گونه¬ای كه در نهايت می¬توان گفت، اين نوع غزل در ارتباط با شطحيات عرفاني، منجر به بروز هر دو نوع شطح آگاهانه يا عمدي(سخنان انتقاديِ بازگو كنندۀ دردهاي جامعۀ سياسي و ديني در قالب نفي ريا، تعصب و خشكي عقيده) و شطح ناآگاهانه(سخنان متناقض¬نمايي كه در اثر استغراق در عوالم فنا، ترجمۀ تجربۀ عرفاني شخص است) مي گردد. آن بخش از قلندريات كه تحول عظيم روحي در خلال تجربه اي ماورايي تصوير مي¬گردد، در قالب رمزهاي مغانه و قلندري، جلوه¬گر جنبۀ فردي و ناآگاهانۀ شطح است و نوع ديگر قلندريات، بيانگر نگاه انتقادي عطّار در جهت آسيب شناسي اجتماعي وي است، كه جنبۀ اجتماعي و شطح آگاهانه يا عمدي او را نمايان مي كند.
کلید واژگان :عطّار نيشابوري، غزل، عرفان، قلندريات، شطحيات.
ارزش ریالی : 600000 ریال
با پرداخت الکترونیک