شناسایی الگوهای زیبایی شناسی منظر بومی گیلان مبتنی بر تحلیل منظر روستایی (نمونه موردی:روستای پس چپر)

معماری بومی گیلان براساس مطابقت حداکثری با اقلیم و امکانات محلی شکل گرفته است. منظر روستایی گیلان، شامل الگوهای ساختی است که عمدتاً در طول سالیان، با توجه به اقلیم، فرهنگ و نیازهای عملکردی جوامع روستایی شکل گرفته است. گیلانی رابطه خاصی با طبیعت دارد؛ که در معماری، فرهنگ، آداب و رسوم و منظری که می سازد؛ آشکار است. منظر گیلان ساخته ی ذهن گیلانی است، ذهنی که افزون بر پیشینه تاریخی و فرهنگی و اقلیم خاص خود معیارهای زیبایی شناسانه خاصی دارد. عدم شناخت کافی نسبت به معماری بومی و منظر ارزشمند حاصل از آن، موجب تخریب منظر وگسست خاطرات خواهد شد، که علاوه بر تضعیف هویت، با از بین رفتن تعلق و احساس مسئولیت نسبت به محیط زندگی، نتایج تأسف باری به بار خواهد آورد. دستیابی به الگوهای ارزشمند این منظر، نیازمند شناخت و بازنگری نمونه¬های قدرتمند آن است. حال آنکه این منظر تاکنون مورد تحلیل قرار نگرفته و الگوهای زیبایی‌شناسانه ی آن، کشف نشده است. مناظر روستاهای قدیمی نمونه‌های بارزی هستند که می‌توان در آنها به پیوند کامل حسی دست یافت؛ چراکه هسته‌ی اولیه ی این روستاها با توجه کامل به بستر طبیعی پیرامون شکل گرفته و علاوه بر مناظر طبیعی روستا، عوامل کالبدی اعم از توپوگرافی، غیرکالبدی چون بوها، نور و صداها در آن رعایت گردیده است. چنانچه بتوانیم ریخت‌شناسی منظر روستا را استخراج نموده و به فرایند شکل گیری و عناصر سازنده ی آن پی ببریم؛ می‌توانیم از آن در تقویت بافت فرهنگی و تصمیم سازی در مورد عوامل مؤثر در منظر شهر استفاده کنیم. این پژوهش مشتمل بر مطالعات کتابخانه ای و مطالعات میدانی است. در بررسی کتابخانه ای با مراجعه به منابع علمی موجود و بررسی آنها شاخص های مورد نظر در ارزیابی محدوده¬ی مطالعه استخراج گردید. همچنین با بررسی تاریخی مناظر روستایی گیلان و سوابق پژوهشی انجام¬شده در این زمینه، فرهنگ و آداب رسوم گیلان و الگوی برخورد مردم گیلان با طبیعت در ساخت منظر بومی مطالعه گردیده و در ادامه از طریق مشاهدات عینی منظر عینی روستای پس چپر و طبقه‌بندی مشاهدات و انطباق آن با شاخص¬های استخراج گردیده در مطالعات، الگوهای کالبدی همراه با موارد مناسب کاربرد هر کدام در قالب جدولی کاربردی به¬عنوان نتایج حاصل از پژوهش طبقه بندی گردید. یافته های حاصل از این پژوهش گویای آن است که منظر عینی روستای مورد مطالعه، از حیث زیبایی‌شناسی، برخاسته از ذهنیت و نحوه¬ی نگرش یک گیلانی به طبیعت است. در این نگرش آمیختگی محیط مسکونی با طبیعت به¬خوبی به چشم می¬خورد. رشد و توسعه¬ی تدریجی کلیت روستا و تغییرات بطئی عناصر درون آن پیوندی پررنگ با طبیعت داشته و از الگوی رشد تدریجی آن تبعیت می نماید. بررسی منظر عینی روستا، نشان دهنده ی غلبه ی بستر طبیعی پیرامون به عناصر کالبدی و مصنوع آن است. اصول طراحی رعایت شده در این روستا از یک اصل کلی تبعیت می نماید؛ و آن وجود ارتباط بصری بالا میان فضاهای مختلف روستاست. قریب به تمامی مناظر روستا با داشتن عناصر کالبدی و حس مکانی متنوع و مخصوص به خود، دارای دو عنصر اصلی پیش زمینه و پس زمینه ای طبیعی اند. این مناظر علی رغم داشتن اصول طراحی مشخص و فکر شده، بکر به نظر می رسند. و ناظر هنگام حضور و حرکت درفضا خود را تواما در میان روستا و طبیعت می¬یابد.

منظر بومی روستا، زیبایی‌شناسی، مصالح بومی، منظر ذهنی، گیلان