حاجب شیرازی(1334-1276ه.ق) یکی از شاعران گمنام دورۀ معروف به بازگشت ادبی است که به باور مُنتقدان آن دوره، در تلاشی از روی عجز، آثاری را در پیروی بی¬کم و کاست از پیشینیان به وجود آوردند که از حیث نکات ادبی و دقایق فنّی، اختلافی با آثار پنج شش قرن پیش ندارد؛ امّا از نظر اندیشه و احساس، فقط شبیه سازیی از شعر گذشته است. سؤال اساسی این نوشته این است: آیا با بررسی اقتفاهای حاجب از حافظ، می¬توان این طرز تلقّی مُنتقدان دورۀ بازگشت ادبی را مورد تردید قرار داد؟ حاجب، شاعری است که به صراحت خود را ریزه خوار سفرۀ ادب حافظ می¬شمارد، امّا هم از نظر فُرم و هم از نظر محتوی، با حافظ تفاوت دارد. در مقالۀ حاضر، غزل آغازین دیوان حاجب، با استفاده از شیوۀ سبک شناسی ساختاری، با اوّلین غزل دیوان حافظ، تطبیق و تحلیل و میزان، دامنه و کیفیّت تأثّر حاجب از حافظ، بررسی شده¬است. نتیجۀ این بررسی، نشان می¬دهد، حاجب با ایجاد قافیه¬های درونی بیشتر از حافظ، در غنای موسیقایی شعر خود، بیشتر از حافظ، کوشیده¬است. اگر فقط همین نکته را در نظر بگیرم و اصلی¬ترین وظیفۀ شعر را رساندن واژه به موسیقی بدانیم، حاجب شاعرتراز حافظ بوده¬است. در بُعد ادبی نیز حاجب با بازآرایی مضمون¬های مورد استفادۀ حافظ در شعر خود، به ترکیبات متفاوتی دست یازیده¬است که باز او را از اتهام تقلید صرف می¬رهاند. امّا مهمترین نکته در اقتفای حاجب، سطح فکری، می-باشد که برخلاف فضای سنگین، تیره، مأیوس و طوفانیِ غزل حافظ، غزل حاجب، به فضایی پر از نشاط، امید و پویایی رسیده¬است. تطبیق غزل اوّل حافظ، با غزل اوّل حاجب، گفتۀ منتقدان دورۀ بازگشت ادبی را که شاعران این دوره را مُقلّد صرف می¬دانند، مورد تردید جدّی قرار می¬دهد و ضرورت تحقیقی شایسته و بی¬طرفانه در شعر شاعران این دوره را تأکید می¬کند.
کلید واژگان :ادبیات تطبیقی، اقتفا، حاجب شیرازی، حافظ شیرازی، سبک شناسی
ارزش ریالی : 300000 ریال
با پرداخت الکترونیک