توسعه آموزش از راه دور در تلویزیون ایران

سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک سازمان رسانه¬اي از طریق داشتن یک الگوي سازمان یادگیرنده، می¬تواند به یک سازمان کارآمد و پویاتر تبدیل گردد و اثربخشی خود را براي انجام مأموریت و رسالت مهمی که بر عهده دارد در راستاي تحقق اهداف، امکان‌پذیر نماید. مزیت رقابتی یک سازمان رسانه¬اي یادگیرنده، دانایی است. این سازمان، می‌تواند نیازهاي محیطی خود را تشخیص دهد و ابزار هماهنگی با آن‌ها را فراهم سازد و خود را به محل یادگیري تبدیل نماید. لذا با توانمندسازي مخاطبان در یک سازمان رسانه¬اي، از طریق انتقال دانش و افزایش کیفیت یادگیري در آن سازمان، شرایط متحول شدن و ایجاد سازمان یادگیرنده مهیا خواهد شد. در عصر هم‌راستایی دانش و فناوری، هم‌زمان با رشد فناوری¬های نوین ارتباطی و همچنین گسترش اینترنت و فضای مجازی، نقش آموزش و اجرای فرایند یادگیری در عرصه¬های مختلف زندگی انسان¬ها متحول گشته است. هر یک از مخاطبان با حضور در فضای مجازی که به عنوان منبع غنی دانش و اطلاعات به روز شناخته شده است و امکانات بسیار زیادی را در زمینه علم و دانش در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد، تمایل بر تغییر رفتار و افزایش سطح آگاهی خود دارند. آموزش در این فضای مجازی با ویژگی¬های بی¬زمانی و بی¬مکانی، تعاملی بودن و... قابلیت¬های زیادی در زمینه آموزش و تعلیم و تربیت در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد. مفاهیمی همچون مدارس هوشمند، مراکز الکترونیکی و دانشگاه مجازی و ... اشاره به شیوه آموزشی دارد که امروزه در مقابل آموزش سنتی و معمول جایگزین سیستم¬های آموزشی گردیده است. یکی از مهم‌ترین تأثیرات رسانه‌ها، آگاه‌سازی بخش وسیعی از جامعه به صورت پایدار است. این رسانه¬ها، دانش عمومی و سرعت گردش اطلاعات را افزایش داده و نشر آن را تسهیل می‌کنند و اختلاف دانش بین اقشار اجتماعی که ناشی از اختلاف در جایگاه اجتماعی و سطح تحصیلات مخاطبان است را کاهش می‌دهد. افراد دانش‌آموخته‌تر، از مهارت¬های ارتباطی بیشتر، توانایی ادراک و توانایی تفسیر بهتر اطلاعات و همچنین حفظ و استفاده گزینشی از اطلاعات بیشتر برخوردارند. دانش قبلی بیشتر و وسیع‌تر در این افراد، امر فراگیری دانش جدید را تسهیل می‌کند. لذا رسانه ملی (تلویزیون) به عنوان یک رسانه آموزشی نقش بسزایی در رشد آموزش و یادگیری مخاطبان ایفا خواهد کرد. از آنجایی که سراسر زندگی عموم افراد جامعه را به شکل گستره¬ای فرا گرفته است، با تهیه برنامه‌های آموزشی و برگزیده در حوزه یادگیری، نه تنها قشر خاصى از افراد جامعه آن هم به تعداد اندک و در زمان و ساعاتى محدود، بلکه تمامی مخاطبان در تمامى ساعات شبانه‌روز را تحت تأثیر محیط¬های آموزشی قرار خواهد داد. این رسانه علاوه بر انتقال صدا، تصاویر را منتقل می¬کند و از این لحاظ بر رادیو برتری دارد. در اوایل دهه 1900 میلادی، به کارگیری تلویزیون در انتقال یادگیری با گسترش روش¬های پیشرفته و استفاده از آموزش غیر حضوری مبتنی بر فناوری رواج گرفت. در سال¬های 1960 با راه‌اندازی ایستگاه¬های اختصاصی تلویزیونی تحت عنوان تلویزیون آموزشی، ارتباط بین مدارس و تلویزیون عملاً محقق گردید. تا سال 1972 تعداد ایستگاه¬های تلویزیون آموزشی در ایالات متحده به 233 ایستگاه رسید. در این راستا، در برخي از دانشگاه¬های کشورهای توسعه یافته و صنعتی از جمله آمریکا، هند، ژاپن و آلمان، برنامه¬هاي آموزشي خاصي براي تبیین جایگاه تلویزیون آموزشی با هدف کسب تجربه¬هاي تحصيلي توسط دانشجویان از طريق تلويزيون و تحصيل همراه با فيلم¬هاي ويديويي در دانشگاه¬های مجازی و مدارس هوشمند پياده و به اجرا گذاشته شده است و همچنین، تحقيقاتي براي مقايسه آموزش سنتی و آموزش از طريق تلويزيون صورت گرفته است. سابقه ایجاد رویکرد تلویزیون آموزشی در ایران، مربوط به زمان ماقبل پیروزی انقلاب اسلامی و همکاری شبکه¬های تلویزیونی با دانشگاه¬های آموزش از راه دور با هدف ارائه آموزش¬هایی به دانشجویان در بستر رسانه ملی است. سال‌ها بعد، ضرورت استفاده از تلویزیون به عنوان وسیله‌ای تأثیرگذار مطرح گردیده و حتی فکر راه‌اندازی شبکه مستقلی به عنوان تلویزیون آموزشی ایجاد شد. لیکن ترویج این رویکرد جدید به اجرای تعدادی برنامه در شبکه آموزش، خلاصه شد. این شبکه نیز سطح دانش علمی مخاطبان را با نمایش دروس درسی و آموزشگاهی ارتقا داده و از تلويزيون براي آموزش دروس پايه¬هاي مختلف تحصيلي در صداوسیما استفاده وسيع و عمومي نمود. آنچه مسلم است، در زمینه برقراری تعامل شبکه¬های تلویزیونی سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با نظام آموزش و یادگیری به شیوه نوین، در حقيقت تاکنون اقدامی صورت نگرفته است. درصورتی‌که به موجب توانايي¬هاي منحصر به فرد شیوه يادگيري الکترونيکي در پشتيباني از ارتباطات تعاملی و مشارکتي در محيط¬های آموزشي پويا، می¬توان با ورود به عرصه آموزش از راه دور از طریق تلویزیون¬های تعاملی، در حوزه آموزش و یادگیری به عنوان پیشتازان تکنولوژی آموزشی، از قابلیت¬های یادگیری الکترونیکی و آموزش مبتنی بر رسانه در جهت افزایش یادگیری مشارکتی در جامعه بهره¬گیری کرد. این شیوه جدید آموزشی که یادگیری مبتنی بر تلویزیون در فضای مجازی است، بر حسب محیطی که در آن عمل می¬کند، از ویژگی¬های و قابلیت¬های فضای مجازی برای عملکردش در بستر رسانه استفاده می¬کند. شایان ذکر است با پیشرفت تکنولوژی¬های آموزشی در فضای مجازی و بهره‌گیری مخاطبان از این شیوه آموزش به صورت الکترونیک و هم‌زمان با آن رواج تلویزیون¬های تعاملی، فکر استفاده از این رسانه ملی در امر آموزش، انقلابی نوین در امر آموزش از راه دور ایجاد خواهد نمود. زیرا افزایش دانش و علم و آموزش مخاطبان تلویزیونی در بستر فضای مجازی، موجب افزایش مهارت¬هایی همچون شناخت اطلاعاتی، توانایی به‌کارگیری تکنولوژی، مهارت¬های ارتباطاتی، قابلیت به‌کارگیری اطلاعات، توانایی تبدیل اطلاعات به دانش می‌شود. از طرفی رسانه ملی از انحصار اطلاعات بی¬رقیبی در جامعه ایران برخوردار است که به موجب به‌ کارگیری تکنولوژی آموزشی جدید، بیش از پیش، نقش آموزشی این رسانه پررنگ¬تر خواهد شد.

آموزش از راه دور- تلویزیون- سیستم های یادگیری- رسانه