بررسی تنوع ژنتیکی در گندم‌های Emmer (Triticum dicoccum Schübl.) و محتوای یونی آنها در پاسخ به تنش شوری

در این تحقیق، تنوع ژنتيكي 45 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید امر اهلی و وحشی و پنج ژنوتیپ دوروم بررسی شد. گندم‌های امر شامل ارقام محلی جمع‌آوري شده از استان‌هاي آذربايجان غربي و كردستان به همراه ژنوتیپ‌های امر مربوط به برخی کشورهای هلال حاصلخیز بود. ژنوتیپ‌ها با استفاده از 27 نشانگر ریزماهواره (تقریباً دو نشانگر از هر کروموزوم) بر روی ژل پلی¬اکریل آمید واسرشت بررسي و همچنین طی کشت مجزایی در داخل گلخانه برای مقاومت به شوری مقایسه شدند. آغازگرها مجموعاً 178 آلل مختلف را با میانگین 59/6 آلل در هر لوکوس تکثیر کردند. تعداد آلل‌های تکثیر شده توسط هر آغازگر از 2 (Xedm2) تا 11 (Xgwm186) عدد متغیر بود. هتروزیگوسیتی آلل‌ها از 14/0 (Xedm28) تا 90/0 (Xgwm369) متغیر و دارای میانگین 68/0 بود. همبستگی معنی‌داری بین هتروزیگوسیتی مورد انتظار (Ht) و تعداد آلل‌های هر نشانگر مشاهده شد (01/0 > P؛78/0=r). ضریب تمایز ژنی (25/0=Gst) نشان داد که تنوع ژنتیکی بین و درون مناطق (کشورها) بترتیب 25% و 75% است. میانگین ضریب تنوع ژنی برای مناطق مختلف از 23/0 (امرهای اهلی آذربایجان) تا 66/0 (امرهای وحشی اردن) متغیر بوده و برای امرهای اهلی ایران 34/0 به دست آمد. بر اساس ضریب فاصله ژنتیکی (Nei, 1972)، امرهای اهلی ایران کمترین فاصله را با امرهای اهلی ارمنستان داشتند (41/0 = ضریب فاصله ژنی). آزمایش‌های گلدانی در شرایط شاهد (ds m-1 85/2=EC) و تنش شوری (ds m-1 44/10) نشان داد که در تنش شوری، +Na در برگ پرچم افزایش و نسبت K+/Na+ کاهش پیدا کرده است (05/0 > P). بر اساس شاخص تحمل به تنش شوری (STI)، ژنوتیپ¬ها در سه گروه مقاوم، متوسط و حساس به تنش قرار گرفته‌اند. بیش از 45 درصد از جمعیت¬های بومی ایران در گروه مقاوم به شوری بودند. این مطالعه اطلاعات واکنش به شوری و تنوع ژنتیکی گندم‌های امر ایرانی و ارتباط آن با نمونه‌های سایر کشورهای هلال حاصلخیز را نشان داد که می‌توان از آن در برنامه‌های نگهداری و اصلاح ذخایر ژنتیکی استفاده کرد.