بررسي و محاسبه اثر مهاجرت مغزها بر رشد اقتصادي ايران از طريق كانال هاي مستقيم و غيرمستقيم

ادبيات قديم مهاجرت مغزها بيان مي كند كه مهاجرت مغزها بر رفاه و رشد اقتصادي كشورهاي فرستنده اثر منفي دارد، در حالي كه ادبيات جديد با معرفي كانال هاي غير مستقيم اثر گذاري مهاجرت مغزها بر رشد اقتصادي (سرمايه انساني، سرمايه گذاري مستقيم خارجي، تجارت و وجوه ارسالي نيروي كار) احتمال تاثير مثبت مهاجرت مغزها بر رشد اقتصادي را مطرح كرده است. در اين مقاله به بررسي اثر مهاجرت مغزها از طريق كانال هاي مستقيم و غير مستقيم بر رشد اقتصادي ايران، با استفاده از سيستم معادلات همزمان و آمار مهاجرت مغزها به كشورهاي گروه هفت طي دوره 1386 1339 پرداخته ايم. نتايج برآورد مدل به روش 3SLS بيانگر آن است كه؛ ضريب متغير نرخ مهاجرت مغزها در معادلات سرمايه انساني، تجارت و وجوه ارسالي نيروي كار، مثبت و در معادلات سرمايه گذاري مستقيم خارجي و رشد اقتصادي، منفي است. سرمايه انساني، موجودي سرمايه فيزيکي، درجه بازبودن، سرمايه گذاري مستقيم خارجي، اثر متقابل وجوه ارسالي نيروي كار با متغير موهومي انقلاب اسلامي و صادرات نفت اثر مثبت بر رشد اقتصادي ايران دارند. بطور كلي، مطابق نتايج تجربي اثر كل (خالص) مهاجرت مغزها بر رشد اقتصادي منفي است. اين امر را مي توان ناشي از سياست هاي ناصحيح اقتصادي همچون تعيين نرخ دستوري ارز، دستمزد و بهره دانست كه موجب انحراف نسبي قيمت عوامل و ايجاد شرايط دافعه مغز در ايران شده است. همچنين مطابق محاسبات انجام شده در اين تحقيق، ميانگين زيان خالص هر فرد ماهر مهاجر بر توليد ناخالص داخلي ايران طي دوره 86 1353 حدود چهار ميليون دلار در هر سال است.

مهاجرت مغزها، رشد اقتصادي، سرمايه انساني، سرمايه گذاري مستقيم خارجي، تجارت، وجوه ارسالي نيروي كار، معادلات همزمان