شیوه ها و کارکردهای هنری حذف عناصر کلام در غزل های پست مدرن

شعر معاصر ایران از نیما تاکنون، تجربه های گوناگونی را اندوخته و تحولات متعددی را از سر گذرانده است. یکی از این جریان های نوآیین، پست مدرن است که در آغاز دهه ی هفتاد تحت تأثیر تحولات غرب، در ادبیات فارسی مطرح شد. مؤلّفه های بسیاری برای شعر پست مدرن برشمرده اند، مثل گرایش به بازی های زبانی، معناگریزی، شکستن فرم، ساختارشکنی، چندصدایی، گسست روایت، عدم توازن، توجّه به طنز و هزل، اعتقاد به بی¬نظمی و...؛ اما مهم¬ترین مؤلّفه¬ای که شعر پست مدرن را از دیگر جریان¬های ادبی متمایز می گرداند، گرایش به بازی¬های زبانی است. شاعران پست مدرن در بازی های زبانی شیوه های مختلفی را برای رسیدن به ایجاز و برجسته سازی زبان به کار می گیرند که یکی از رایج ترین آن ها، حذف های پیاپی عناصر کلام است. هرچند شاعران از دیرباز به شیوه های حذف نظر داشته اند؛ اما این مسأله در شعر معاصر به ویژه شعر پست مدرن، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از این رو، این پژوهش می کوشد تا بدین پرسش پاسخ دهد که شیوه ها و انگیزه های حذف در شعر پست مدرن کدامند؟ در این مقاله با بررسی غزل های پست مدرن، شگردهای حذف در پنج شیوه شناسایی شد که عبارتند از: حذف فعل، حذف بخشی از کلمه، حذف جمله یا بخشی از آن، حذف نمایشی یا تصویری و فشرده کردن جمله ها. هم چنین بازتاب احساسات شاعرانه، نمایشی کردن اندیشه، رعایت وزن و قافیه، برجسته-سازی، ایجاد ایجاز و گاه ابهام در کاربرد عناصر کلام برای دو یا چند گزاره به منظور التذاذ ادبی را می توان مهم ترین کارکردهای هنری این گونه حذف ها به شمار آورد.

پست مدرن، غزل، حذف، بازی های زبانی، ایجاز.