تأثير عوامل زمين شناسي در تغيير مسير رودخانه هيرمند و نقش تاريخي آن در جابجايي سكونتگاه ها در سيستان

حيات سيستان بزرگ بستگي كامل به نحوه تداوم جريان هيرمند دار د . به گفته ي هرودوت اگر مصر هدي ه ي رودخانه نيل اس ت ، بايد اذعان كنيم كه تمدن هاي دشت سيستان نيز مديون رودخانه ي هيرمند است .اين رودخان ه همان طوري كه در تصاوير ماهواره اي شواهد آن كام ً لا مشخص مي باشد، بارها تغيير مسير داده است. در منابع تاريخي هم به تغيير مسيرهاي متعدد هيرمند كه ب ه نابودي شهرها و روستاها و به طوركلي تمد ن هاي گذشته منج ر گرديده، اشاره شده اس ت . بنابراين اين رودخانه هما ن قدر كه در شك ل گيري، رشد و گسترش تمد ن هاي اين ناحيه م ؤثر بوده در نابودي تمد ن ها نيز سهمي داشته است. در اين مقاله به علل مختلف زمين شناسي شا م ل سهولت فرسايش پذيري و رسوبگذاري كه به بافت و نوع خاك منطقه بس ت گي داشته و عوامل تكتونيكي كه منجر به تغيير مسي ر هاي متعد د هيرمند در طول تاريخ گرديده و همچنين آ ثار فضايي آ ن پرداخته شده است . نتايج حاصل از اين تحقيق بيانگر آن است كه عوامل فرساي ش پذيري در منطقه نق ش محسوس تري را نسبت به ساير عوامل در اين فرايند ايفا نموده است، زيرا وجود لاي ه ها و عدس ي هاي ماس ه اي ريزدان ه ي بادي و فاقد چسبندگي و فرساي ش پذير در بين تناوب لاي ه هاي ريزدانه ي رسي و سيلتي سطحي، فرساي پذيري بستر رودخان ه ي هيرمند را تسهيل نموده اس ت . در عين حال پديد ه ي واگرايي خاك در كنار رشد چين خوردگي در پي سنگ از ديگر عوامل مؤثر در تسهيل فرسايش و جابجايي رودخانه ي هي رمند بوده اس ت . در كنار اين عوامل نقش بادهاي شديد منطقه و عوامل انساني نيز در اين فرايند كام ً لا محرز مي باشد.

هيرمند، زمين ساخت، رسوب گذاري، تغيير مسير، سكونتگا هها.