نقش گنبد در معماری ایران

گنبد سقفي است نيم كروي يا مقعر كه معمولاً در بالاي پلانهاي مدور يا مربع و كثيرالاضلاع، كه با كمك گوشوار مدور مي‌شود، تعبيه مي‌گردد. گنبد داراي سوابق طولاني است كه قدمت و سير تحول آن بخوبي روشن نيست. معماران ایرانی در نهایت چیره دستی و قدرت تخیل فراوان مطابق روحیات و احساسات خود و جامعه آن روزگار انواع گنبد را از لحاظ فرم، ابعاد، مصالح و ... به دنیای مادی هدیه کردند. گنبد یکی از عناصر مهم در معماری ایران است و یکی از بخش های نا گسستنی از آن است دلایل استفاده از گنبد در معماری این بود که ایرانیان اصولاً از ساختمان با ستون¬های زیاد خوششان نمی آمد و برای اینکه یک فضای مسقف بزرگ بدون ستون ایجاد کنند از شیوه نیارشی گنبد استفاده می¬کردند. برخی از نمادها در بسیاری از فرهنگ‌های جهان مشترک‌اند. گاه این نماد‌های مشترک مدلول واحدی هم دارند و این بر اهمیّت مطالعه‌ی آنها برای دست‌یابی به مشترکات فطری انسانها، مشترکات وحیانی آنان و شناخت تعامل میان فرهنگ‌های بشری می‌افزاید. گنبد در زمره‌ این نمادها است. در این مقاله ضمن تشریح اجمالی و آشنایی با انواع گنبد و سیر تحول آن به برخی از مطالعات صورت پذیرفته و تحلیل های سازه ای گنبدها توسط محققان کشور، به دانش ژرف سازندگان میراث ارزشمند کشورمان اشاره شده است که مقاومت و پایداری سازه¬ای گنبدها در نتیجه آگاهی پیشینیان و عالمانه بودن اجرای گنبدهای تاریخی، تلقی می شود. به رغم آنچه برشمرده شد با استناد به تحولات صورت پذیرفته در دنیای معاصر و وجوب آشنایی با ابداعات جدید، به خلاء حضور خلاقانه مهندسان ایرانی در این عرصه اشاره شد و لزوم تداوم راه پیشینیان توسط مهندسان معاصر ایرانی و تأثیر مبتکرانه آنها در این مسیر مورد تاکید قرارخواهد گرفت

معماری ایران، معماری اسلامی، معماری سنتی، سازه‌های سنتی، گنبد، تحول،گونه شناسی