نقش آموزش در مدل رشد اقتصادي بدون بخش نفت ایران (1345-1385)

نيروي انساني متخصص يا همان سرمايه انساني از عوامل مهم افزايش ارزش افزوده و رشد اقتصادي در هر كشور محسوب مي شود و این عامل بویژه در کشورهایی که رشد اقتصادی آنها بر اساس اقتصاد دانایی محور متمرکز است از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد. اين استدلال از اوايل دهه 60 به تدريج مورد پذيرش متوليان و سياست گذاران اقتصاد و آموزش عالی کشور قرار گرفت، بطوریکه میزان سرمايه گذاري در بخش آموزش عالي ايران در دهه 60 و 70 به طور قابل ملاحظه‌اي افزایش یافت. متوليان و سياست‌گذاران امور اقتصادي انتظار داشتند كه سرمايه‌گذاري‌هاي آموزشي باعث افزايش ظرفيت‌هاي توليدي نيروي انساني آموزش ديده در آينده گردد و به عبارت ديگر سرمايه‌گذاري در آموزش عالی به رشد اقتصادي آتي كشور كمك نمايد. اکنون سه دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران این پرسش مطرح است که حاصل این سرمایه گذاری ها یا همان نيروي انساني آموزش عالی ديده تا چه اندازه در فرآیند رشد اقتصادی کشور ایفای نقش نموده اند؟ به همين دليل هدف مقاله حاضر، برآورد سهم نيروي انساني متخصص و مقايسه آن با سهم نيروي انساني غیر متخصص و سهم موجودي سرمايه فيزيكي در تولید ناخالص واقعي بدون نفت در ايران بوده است. بدين روي، تلاش شده در قالب الگوي كاب- داگلاس تعميم يافته و با بهره گيري از رويكرد همگرايي غير سيستمي خود بازگشتي با وقفه هاي توزيعي(ARDL ) اين سهم ها براي سال‌هاي 1385- 1345 برآورد گردد. نتايج مطالعه نشان داد يك درصد افزايش در نيروي انساني متخصص ، غير متخصص و سرمايه فيزيكي به ترتيب به49/0 ، 30/0 و48/ 0 درصد افزايش در تولید ناخالص واقعي بدون نفت كشور منجر مي شود. از سوي ديگر ضرايب دو متغیر مجازی در مدل نشان داد که پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 و شوک افزایش صادرات نفت طی سال های 1360 تا 1364، تاثیرات مثبتی بر تولید ناخالص واقعي بدون نفت داشته است.

آموزش عالی، سرمايه انساني ، رشد اقتصادی ، الگوي پوياي خود بازگشتي با وقفه‌هاي توزيعي