ارزیابی روند تغییرات کارآیی و مقدار مصرف آب گندم و کلزا در طیف وسیعی از شرایط رطوبتی خاک

با توجه به محدود بودن قابلیت دسترسی آب و نیاز روز افزون افزایش محصول، افزایش کارآیی مصرف آب (WUE) از اهمیت ویژه ای برخوردار است. حصول حداکثر WUE مستلزم تعیین شرایط رطوبتی خاک با حداکثر قابلیت دسترسی برای هر گیاه می¬باشد. هدف این پژوهش بررسی تغییرات کارآیی مصرف آب دو گیاه گندم و کلزا در شرایط رطوبتی مختلف دو بافت خاک لوم شنی و لوم رسی است. برای انجام این پژوهش، 14 تیمار مکش خاک شامل 20، 40، 60، 80، 110، 300، 500، 1000، 2000، 3000، 5000، 8000، 10000، 15000 و 20000 سانتیمتر در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار بر گلدان¬هایی با ارتفاع 27 سانتیمتر اعمال شدند. نتایج نشان داد که با افزایش مکش ماتریک خاک از cm 20، WUE کلزا شروع به افزایش می¬نماید، به گونه¬ای که در هر دو بافت خاک بیشترین WUE کلزا در مکش ماتریک cm 60 مشاهده می-شود که به ترتیب برای خاک لوم شنی و لوم رسی برابر با 64/2 و g lit-1 23/2 می¬باشد. سپس در یک محدوده¬ای از مکش ماتریک خاک (تا cm 300 در خاک لوم شنی و تا cm 500 در خاک لوم رسی) تغییرات WUE بسیار کم شده و پس از آن WUE کلزا شروع به کاهش می¬نماید. برای گندم، با افزایش مکش ماتریک خاک از cm 20، به ترتیب تا مکش cm 40 در خاک لوم شنی (g lit-1 79/3 WUE=) و cm 60 در خاک لوم رسی (g lit-1 66/3 WUE=)، افزایش معنی¬دار WUE مشاهده شد. سپس در محدوده¬ای از مکش ماتریک خاک (تا cm 110 در خاک لوم شنی و تا cm 300 در خاک لوم رسی)، افزایش WUE گندم با شدت کمتری ادامه یافت. نتایج این پژوهش مؤید اهمیت نوع گیاه و بافت خاک در تعیین حد بالای آب قابل دسترس خاک برای مدیریت بهینه آب در مزرعه و حصول حداکثر کارآیی مصرف آب آبیاری می¬باشد.

تهویه خاک، قابلیت دسترسی آب خاک، کارایی مصرف آب