ترمیم خسارات کودک‌سربازان داعش

یکی از روشهایی که داعش در سال‌های اخیر با هدف رساندن پیام خود به دنیا و نیز ایجاد ارعاب در سطح جهان بکارگرفته جذب، استخدام، تعلیم، و استفاده از کودک‌سربازان در جنگ است. آسیب‌های وارده به این کودکان قربانی، طیفی از صدمات جسمی تا صدمات روانی را در‌‌‌بر‌می‌گیرد. یکی از صدماتی که شاید ابتدا به ساکن جدی به نظر نیاید، عدم پذیرش مجدد و طرد روحی و فیزیکی این افراد در اجتماعی است که سابقاً به آن تعلق داشته‌اند. سوال محوری این مقاله این است که به فرض حصول شرایطی که داعش یا اعضای آن به دلیل استفاده از کودکان در جنگ قابل تعقیب و مجازات باشند، آیا امکان ترمیم خسارت سرباز کودکان داعش وجود دارد یا خیر؟ و در صورت مثبت بودن پاسخ، ملاک و معیار مسؤولیت، نوع جبران خسارت، افراد مشمول ترمیم خسارت، مکانیزم تصمیم گیری، و نحوه اجرای حکم ترمیم خسارت چگونه خواهد بود؟ در زمره اسناد موجود در زمینه ترمیم خسارت می‌توان به 'اصول و راهنمای حق جبران و ترمیم خسارت برای قربانیان نقض جدی حقوق بشر بین‌المللی' اشاره نمود که سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۵ آن را تصویب نمود. به موجب این سند، قربانیان می‌بایست ترمیم خسارتی موثر و متناسب با شدت نقض قوانین و شرایط هر دعوی دریافت کنند. این سند باز‌گرداندن به حالت اول، غرامت، ترمیم، اقناع، و تضمین عدم تکرار را به عنوان انواع ترمیم خسارت بر‌می‌شمارد. این رویکرد به ترمیم خسارت در رویه کنونی عدالت کیفری بین‌المللی تایید شده است. دادگاه کیفری بین‌المللی در تصمیمات خود از مفهوم عدالت تنبیهی عبور می‌کند، و برای دستیابی به راه حلی برای پرداخت خسارت موثر - که از نظر دادگاه کیفری امری لازم است - قربانیان را به مشارکت تشویق می‌کند. حکم لوبانگا را به عنوان اولین رای دادگاه کیفری بین‌المللی - که در آن در خصوص ترمیم خسارت قربانیان تصمیم‌گیری شد - به حق می‌بایست یکی از نقاط عطف در تاریخ نظام عدالت کیفری بین‌المللی دانست. البته این حکم گرچه اولین نمونه از نوع خود می‌باشد، اما تنها و آخرین حکم ترمیم خسارت در جرایم کیفری بین‌المللی نخواهد بود. با توجه به شباهت‌های میان دعوی لوبانگا و استخدام کودک‌سربازان توسط داعش، نویسندگان این مقاله برای یافتن پاسخ سوالهای مطرح شده در فوق، با تمرکز بر دعاوی لوبانگا، کاتانگا، و المهدی، به بررسی مسایل مهم و مرتبط با ترمیم خسارت خواهند پرداخت. این مسایل من‌جمله عبارتند از: مشارکت و حضور قربانی در جریان رسیدگی، اصول ترمیم خسارت، مراحل پنجگانه جمع‌آوری پیشنهادات برای دستور ترمیم خسارت و تاثیر آن بر ارزیابی قربانی از عدالت، ترمیم خسارت و انواع آن، تعریف قربانی، مسوولیت و تعهد به ترمیم خسارت، تعریف آسیب، وظایف صندوق امانی قربانیان، مکانیزم اجرای دستور ترمیم خسارت، و نقش صندوق امانی قربانیان. مقاله در پرداختن به موضوعات فوق از روش تحلیلی، و با تکیه بر هدف بازگرداندن افراد به جامعه با عنایت به هزینه‌هایی که بر جامعه مطبوع ایشان دارد، استفاده خواهد کرد. به نظر این نوشتار، چون ترمیم خسارت قربانی در ارزیابی او از اجرای عدالت کیفری نقش دارد، بنابراین فراهم آوردن شرایط پرداخت ترمیم خسارت، تاثیر به‌سزایی در باور اجرای عدالت خواهد داشت.

داعش، تروریسم، کودک‌سرباز، خسارت، دادگاه کیفری بین‌المللی، لوبانگا، کاتانگا، المهدی.