مدل سازی ژئومورفولوژیکی ژئوپارک ها به منظور توسعه پایدار(منطقه مورد مطالعه: ژئوپارک پیشنهادی دماوند)

ژئوپارک گستره اى است با مرز هاى کاملاً‌ آشکار و پهنه کافى که در برگيرنده چند پديده زمين شناختى کمياب و برجسته بوده و در آن گستره جاذبه هاى طبيعى، تاريخى و فرهنگى ارزشمند نيز يافت مى شود. ایجاد ژئوپارک‌ها یکی از راه‌های دستیابی به توسعه پایدار و فقرزدایی در مناطق مختلف جهان است که رونق اقتصادی آن با استفاده از میراث طبیعی و فرهنگی در یک منطقه و از طریق توسعه گردشگری، آموزش و حفاظت تحقق می‌یابد. یکی از مواریث طبیعی مربوط به میراث ژئومورفولوژیک که امروزه از طریق صنعت توریسم در کنار سایر جاذبه‌های میراث زمین‌شناسی، ‌قابلیت گردشگری پیدا کرده و تبدیل به اهرمی برای توسعه اقتصادی، فرهنگی واجتماعی شده، ژئومورفوتوريسم می باشد. با توجه به پتانسیل های منطقه دماوند و بویژه قله دماوند و لندفرم های اطراف آن هنوز در زمینه ژئوتوریسم و ژئوپارک مطالعات و تحقیقات مدونی صورت نگرفته است. اهداف اصلی این پژوهش شناسایی قابلیت های ژئومورفوتوریسمی منطقه، تدوین و ارائه مدلی جهت ارزیابی ژئومورفوسایت ها و پیشنهاد ایجاد ژئوپارک دماوند است. براي شناسایی و ارزيابي لندفرمهاي منطقه از نقشه هاي مختلف، تصاویر ماهواره ای و بررسی های ميداني و همچنین کتابخانه ای استفاده شد و داده های گرد آوری شده در سیستم اطلاعات جغرافیایی وارد شدند. جهت تعیین شاخص ها و اوزان آنها با نظر خواهی از اساتید، خبرگان و متخصصان امر به شیوه آنتروپی، شاخص های مناسب (بومی) برای شناسایی لندفرمهاي ژئومورفولوژيكي استخراج گردیدند. سپس با استفاده از شاخص های بدست آمده و به کمک روش ارزیابی یونسکو و مدل¬های موجود(اروپایی)، توانمنديهاي ژئومورفورتوريسمي لندفرم¬ها مورد ارزیابی قرارگرفت. برمبنای تحلیل و ارزیابی مدل های فوق، مدلی بومی وپیشنهادی دارای 6 شاخص اصلی(حفاظت، مدیریت، ارتباطات، آموزش و یادگیری، فرهنگی - اقتصادی و ژئومورفوتوریسم) و41 شاخص فرعی برای ارزیابی ژئومورفوسایت ها بدست آمد که مناسب با ساختارهای اجتماعی و سازگار با محیط زیست می باشد. در منطقه مورد مطالعه تعداد30 ژئومورفوسایت فهرست برداری و شناسایی شدند که با استفاده از روش چند شاخصه ویکور تعداد 18 ژئومورفوسایت انتخاب و مورد ارزیابی و رتبه بندی قرار گرفتند. در بین ژئومورفوسایت ها، آتشفشان دماوند، چشمه اعلا، دشت مشا و چشمه اسک بیشترین امتیاز را کسب نمودند. نتایج پژوهش در مدل ویکور و روش یونسکو نشان داد منطقه مورد مطالعه قابلیت نسبتا خوبی جهت ایجاد ژئوپارک د. از جمله نتایج این پژوهش تهیه نقشه ژئوپارک با تاکید بر ژئومورفولوژی، الویت بندی ژئومورفوسایت ها جهت برنامه ریزی و همچنین پیشنهاد مسیر های زمین گردشگری(ژئوتریل) است. واژگان کلیدی: ژئومورفوتوریسم، ژئوپارک، روش ویکور، روش آنتروپی، توسعه پایدار،سیستم اطلاعات جغرافیایی، دماوند