ساختار صنعت نساجي در استان يزد و روند تغييرات آن با رويكرد بقا طي برنامه‌هاي دوم، سوم و چهارم توسعه ج. ا. ايران

تعيين ساختار هر بخش اقتصادي و روند تغييرات آن از موضوعاتي است كه در مطالعات متعددي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و در اين ميان، ساختار هر بخش مي‌تواند نمايانگر رفتار آن بخش و در نتيجه تبيين‌كننده عملكرد آن قلمداد گردد. موضوعي كه در ادبيات اقتصاد صنعتي در مكتب ساختار - رفتار – عملكرد نمود يافته است. از يك سو، مي‌توان ساختار صنعت را با نگاه درون بخشي يا درون منطقه‌اي مورد تحليل و كنكاش قرار داد و از سوي ديگر، مطالعه حيات بنگاه‌هاي اقتصادي و اين ديدگاه كه در طول زمان بنگاه‌هاي غيركارا حذف مي‌شوند، به عبارتي بقاي بنگاه‌هاي صنعتي از موضوعاتي است كه در ادبيات اين حوزه از اهميتي اساسي برخوردار است. بر اين اساس، اين مقاله مي‌كوشد تا ساختار بنگاه‌هاي فعال در صنعت نساجي استان يزد را با رويكرد بقا و روند تغييرات آن در طول زمان مورد بررسي و تحليل قرار دهد. داده‌هاي بنگاه‌هاي صنعت نساجي در استان يزد طي دوره 84-1374 از سوي مركز آمار ايران كه در سال 1374 (سال ابتدايي برنامه دوم توسعه) در صنعت فعال بوده‌اند و تا سال 1384 (سال اول برنامه چهارم توسعه) توانسته‌اند در صنعت باقي بمانند، جامعه آماري اين مقاله را تشكيل مي‌دهد. علاوه‌بر آن، شاخص‌هاي نرخ تمركز (Concentration Ratio) و هرفيندال- هيرشمن (Herfindhal-Hirshman Index) براي تعيين ساختار صنعت مورد استفاده قرار گرفته‌اند كه اين دو شاخص بر حسب دو معيار اشتغال و ارزش‌افزوده محاسبه گرديده‌اند. نتايج اين مقاله بيانگر آن است كه از يك سو، ساختار بنگاه‌هاي باقي مانده در صنعت نساجي استان يزد طي دوره‌اي يازده ساله در يك طيفي گسترده از ساختاري رقابتي در سال‌هاي برنامه دوم توسعه به ساختاري با رقابت انحصاري در برنامه سوم و نهايتاً در سال اول برنامه چهارم توسعه به ساختار انحصار چندجانبه نزديك شده و از سوي ديگر، بررسي سهم بنگاه‌هاي اين صنعت از حيث معيارهاي كليدي اشتغال و ارزش‌افزوده در طي دوره مورد بررسي نشان‌دهنده كاهش اين سهم در بخش صنعت استان است. تلفيق اين دو يافته نشان‌دهنده آن است كه جهت‌گيري‌ ساختاري در صنعت نساجي استان يزد به سمت انحصار بوده و در نتيجه آن، اين صنعت جايگاه خود را در اقتصاد استان از دست داده است. از حيث سياست‌گذاري اقتصادي، اين يافته بيان‌گر لزوم تجديد نظر در ساختار صنعت نساجي استان و بازيابي جايگاه اين صنعت در اقتصاد استان است.

ساختار صنعت، صنعت نساجی، شاخص نرخ تمرکز، شاخص هرفیندال-هیریشمن، استان یزد